RTG zębów — kiedy wykonać zdjęcie i jak przebiega badanie radiologiczne

RTG zębów wykonuje się, gdy potrzebna jest precyzyjna ocena struktur niewidocznych w badaniu klinicznym: przy podejrzeniu próchnicy międzyzębowej, zmian okołowierzchołkowych, przed leczeniem kanałowym, ortodontycznym, chirurgicznym oraz przy dolegliwościach bólowych o niejasnym pochodzeniu. Badanie jest szybkie, bezbolesne i obejmuje niską dawkę promieniowania, a jego rodzaj dobiera stomatolog: zdjęcie punktowe, panoramiczne lub cefalometryczne.

Przeczytaj również: Dieta dla serca - jakie produkty wpływają pozytywnie na układ krążenia?

Co to jest RTG zębów i kiedy warto je wykonać?

RTG zębów to badanie radiologiczne przedstawiające zęby, kość wyrostka zębodołowego i tkanki okołowierzchołkowe. Umożliwia ocenę miejsc, których nie widać w lustrze ani na zdjęciach wewnątrzustnych wykonywanych telefonem.

Przeczytaj również: Jak wygląda proces gojenia tatuażu i jak długo trwa?

Najczęstsze wskazania obejmują: podejrzenie próchnicy na powierzchniach stycznych, ocenę zębów mądrości i ich położenia, diagnostykę chorób przyzębia (utrata kości, kieszenie), nawracający ból bez widocznej przyczyny, obrzęk i zaczerwienienie sugerujące stan zapalny, urazy zębów, planowanie endodoncji, protetyki, implantologii i leczenia ortodontycznego.

Przeczytaj również: Psychoterapia jako inwestycja w zdrowie psychiczne – analiza kosztów i korzyści

W praktyce RTG wykonuje się także kontrolnie, np. po leczeniu kanałowym, przed zabiegami chirurgicznymi oraz przy monitorowaniu postępów terapii ortodontycznej. Decyzję o częstotliwości i rodzaju zdjęcia podejmuje dentysta po badaniu jamy ustnej.

Rodzaje zdjęć RTG stosowanych w stomatologii

RTG punktowe (wewnątrzustne) przedstawia 1–3 zęby i okolice okołowierzchołkowe. Służy do wykrywania próchnicy między zębami, oceny wierzchołków korzeni, długości kanałów i gojenia po leczeniu endodontycznym. Jest najbardziej precyzyjne dla pojedynczych zębów.

RTG panoramiczne (pantomogram) pokazuje wszystkie zęby, kości szczęk i stawy skroniowo-żuchwowe na jednym obrazie. Wykorzystuje się je do ogólnej oceny uzębienia, zębów zatrzymanych, zmian torbielowatych, braków zębowych oraz planowania zabiegów chirurgicznych.

RTG cefalometryczne obrazuje czaszkę w projekcjach bocznych i/lub przednio-tylnych. W ortodoncji służy do oceny zgryzu, relacji szczęk, wzorców wzrostu i planowania ruchów zębów oraz aparatów.

Jak przebiega badanie radiologiczne zębów?

Badanie jest krótkie i bezbolesne. Pacjent zakłada osłonę ochronną (zazwyczaj fartuch z wkładką ochronną), zdejmuje metalowe przedmioty z okolicy głowy i szyi. Operator ustawia aparat, prosi o nieruchome pozostanie i wstrzymanie oddechu na ułamek sekundy. W przypadku zdjęcia punktowego do jamy ustnej wprowadza się niewielki czujnik lub kliszę i ustawia głowicę aparatu przy policzku. Przy panoramie pacjent opiera brodę na podpórce, a urządzenie wykonuje półkolisty ruch wokół głowy.

Dzięki technologii cyfrowej obraz pojawia się niemal natychmiast na ekranie, co ułatwia omówienie wyniku i zaplanowanie dalszych kroków. Na życzenie pacjent może otrzymać zapis zdjęcia w formie pliku.

Przygotowanie do RTG: o czym warto poinformować lekarza?

Przed badaniem należy zgłosić ciążę lub jej podejrzenie. W takiej sytuacji ocenę wskazań i ewentualne przesunięcie badania przeprowadza lekarz. W razie bezwzględnej konieczności diagnostycznej stosuje się dodatkowe środki ostrożności.

Warto poinformować o chorobach przewlekłych, implantach w obrębie czaszki i szczęk, przebytych zabiegach oraz nadwrażliwości na materiały stomatologiczne (uchwyty czujników). Zdejmij biżuterię, okulary i ruchome protezy – mogą zakłócać obraz.

Bezpieczeństwo i dawka promieniowania

W stomatologii stosuje się niskie dawki promieniowania, a ekspozycję ogranicza się do minimum niezbędnego do diagnostyki. Osłony ochronne i precyzyjne ustawienie aparatu dodatkowo zmniejszają ekspozycję tkanek. Częstotliwość wykonywania zdjęć ustala się indywidualnie – profilaktycznie najczęściej nie częściej niż raz w roku lub według wskazań klinicznych.

Wynik RTG interpretuje lekarz w kontekście badania klinicznego i wywiadu. Sam obraz nie zastępuje oceny w gabinecie, ale ją uzupełnia, pozwalając wykryć zmiany ukryte pod szkliwem lub w kości.

Kiedy RTG jest szczególnie pomocne? Przykłady z praktyki

• Ból przy nacisku na ząb – RTG punktowe pomaga wykryć zmiany okołowierzchołkowe lub pęknięcie korzenia.
• Obrzęk dziąsła w okolicy ósemki – pantomogram ocenia położenie zęba mądrości wobec nerwu i zatoki szczękowej.
• Ruchomość zębów – zdjęcie panoramiczne lub seryjne punktowe pozwala ocenić poziom kości i rozległość choroby przyzębia.
• Planowanie leczenia kanałowego – RTG punktowe przed, w trakcie i po leczeniu monitoruje długość i wypełnienie kanałów.
• Ortodontyczne planowanie terapii – cefalometria określa relacje szkieletowe i kierunek wzrostu, a panorama pokazuje zęby zatrzymane.

RTG a inne procedury: endodoncja, implantologia, chirurgia i ortodoncja

RTG zębów stanowi podstawę planowania wielu procedur: endodontycznych (określenie liczby i kształtu kanałów), chirurgicznych (usunięcia zębów zatrzymanych, resekcje), implantologicznych (ocena wysokości i szerokości kości) oraz ortodontycznych (analiza cefalometryczna i kontrola zębów niewyrzniętych). W razie potrzeby lekarz może zlecić także tomografię komputerową stożkową (CBCT) dla trójwymiarowej oceny struktur.

Dobór badania zawsze zależy od celu diagnostycznego. Tam, gdzie wystarczy obraz ograniczony do jednego zęba, wybiera się zdjęcie punktowe; gdy potrzebny jest przegląd całej jamy ustnej – pantomogram; do analizy zgryzu – cefalometria.

Jak często wykonywać RTG zębów?

Częstotliwość badań ustala dentysta na podstawie ryzyka próchnicy, stanu przyzębia, wieku, przebytych zabiegów i aktualnych dolegliwości. U osób z niskim ryzykiem i bez objawów zdjęcia wykonuje się rzadziej; przy aktywnej próchnicy, leczeniu kanałowym czy ortodontycznym – zgodnie z bieżącymi potrzebami klinicznymi. Zasada jest prosta: tyle ekspozycji, ile potrzeba do postawienia rozpoznania i monitorowania terapii, bez zbędnych powtórzeń.

Praktyczne wskazówki dla pacjenta

• Przynieś wcześniejsze zdjęcia RTG lub zapytaj o ich przesłanie – porównanie ułatwia ocenę zmian w czasie.
• Zgłoś ciążę, choroby przewlekłe i przyjmowane leki; zdejmij biżuterię i protezy ruchome przed badaniem.
• Po zdjęciu poproś o kopię pliku – może przydać się przy konsultacjach i kontynuacji leczenia.

Gdzie wykonać RTG zębów?

Badania radiologiczne jamy ustnej wykonują pracownie rentgenodiagnostyki stomatologicznej i gabinety wyposażone w odpowiedni sprzęt. Pacjenci z regionu mogą skorzystać z informacji o RTG zębów w Gliwicach, gdzie opisano dostępne rodzaje zdjęć i organizację badania.