Przeszczepienie rogówki – najczęstsze pytania i kluczowe informacje o zabiegu

Przeszczepienie rogówki wykonuje się, gdy uszkodzona lub zmętniała rogówka nie pozwala na uzyskanie satysfakcjonującej jakości widzenia albo zagraża integralności oka. Najczęściej kwalifikują do niego: zaawansowany stożek rogówki, głębokie blizny po zapaleniach lub urazach, nawracające owrzodzenia, ścieńczenie i perforacje. Zabieg trwa zwykle 1–1,5 godziny, odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym i wymaga późniejszej, wielomiesięcznej kontroli. Czas oczekiwania na odpowiednią tkankę dawcy jest zmienny i zależy od dostępności w banku tkanek.

Przeczytaj również: Dieta dla serca - jakie produkty wpływają pozytywnie na układ krążenia?

Co to jest przeszczepienie rogówki i kiedy się je rozważa?

Przeszczepienie rogówki to chirurgiczne zastąpienie uszkodzonej części lub całej rogówki tkanką pobraną od dawcy po śmierci. Celem jest przywrócenie przejrzystości optycznej i/lub wzmocnienie ściany oka.

Przeczytaj również: Jak wygląda proces gojenia tatuażu i jak długo trwa?

Najczęstsze wskazania do zabiegu obejmują: zaawansowany stożek rogówki z bliznowaceniem lub znacznym zniekształceniem, blizny rogówki po infekcjach i urazach, owrzodzenia z ryzykiem perforacji, istotne ścieńczenie oraz niektóre dystrofie i zmętnienia wrodzone lub nabyte.

Przeczytaj również: Psychoterapia jako inwestycja w zdrowie psychiczne – analiza kosztów i korzyści

Do przeciwwskazań względnych lub bezwzględnych należą m.in. aktywne infekcje oka/powiek, ciężka jaskra niekontrolowana leczeniem, niewyrównane choroby ogólne czy brak możliwości regularnych kontroli pooperacyjnych. Decyzję o kwalifikacji podejmuje zespół po pełnej diagnostyce.

Rodzaje przeszczepu rogówki: który i w jakiej sytuacji?

Dobór techniki zależy od tego, która warstwa rogówki jest uszkodzona oraz jaki jest cel terapeutyczny. Stosuje się trzy główne podejścia.

• Przeszczep drążący (pełnej grubości) – wymienia wszystkie warstwy rogówki na tkankę dawcy. Rozważa się go w rozległych bliznach, głębokich owrzodzeniach i pęknięciach obejmujących całą grubość.
• Przeszczep warstwowy – zastępuje tylko chore warstwy, pozostawiając zdrowe. Przykładowo, gdy problem dotyczy podścieliska, usuwa się przednie warstwy; gdy dotyczy śródbłonka, wymienia się głównie warstwę tylną.
• „Łatka” na otwór – zakładana, by zamknąć perforację i wzmocnić ścianę oka, zwłaszcza w stanach nagłych lub przy znacznym ścieńczeniu.

Ostateczny wybór metody uwzględnia rozległość zmian, grubość rogówki, stan śródbłonka i ryzyko powikłań w danym oku.

Skąd pochodzi rogówka dawcy i jak wygląda oczekiwanie?

Pobieranie rogówki odbywa się po śmierci dawcy, zgodnie z przepisami i procedurami banków tkanek. Materiał jest badany pod kątem jakości i bezpieczeństwa, a następnie kwalifikowany do przeszczepu.

Okres oczekiwania na dawcę jest nieprzewidywalny. Pacjent nie ustala terminu samodzielnie – operację planuje się po zgłoszeniu właściwej tkanki przez bank tkanek, z uwzględnieniem pilności i zgodności parametrów rogówki.

Jak przebiega operacja krok po kroku?

Zabieg wykonuje się w sali operacyjnej, pod mikroskopem chirurgicznym. Trwa zazwyczaj 1–1,5 godziny i odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, zależnie od wskazań i stanu ogólnego pacjenta.

Najczęstszy schemat obejmuje: precyzyjne usunięcie uszkodzonej części rogówki, przygotowanie przeszczepu o dobranym rozmiarze, wszycie tkanki dawcy mikroszwami i kontrolę szczelności rany. Na koniec zakłada się opatrunek i omawia wstępne zalecenia dotyczące kropli oraz ochrony oka.

Rekonwalescencja: ile trwa i czego się spodziewać?

Okres rekonwalescencji po przeszczepie trwa od kilku miesięcy do około roku. W tym czasie oko goi się stopniowo, a ostrość widzenia może się zmieniać wraz z regulacją szwów i stabilizacją rogówki. Wymagane są regularne wizyty kontrolne oraz stosowanie kropli zgodnie z zaleceniami.

W praktyce ważne jest unikanie urazów, ochrona oka (np. okularami), higiena rąk przed zakraplaniem i nieprzecieranie powiek. Powrót do pracy i prowadzenia pojazdów ocenia się indywidualnie, w oparciu o wynik badań i funkcję widzenia.

Możliwe powikłania i sygnały alarmowe

Najczęściej omawiane ryzyka to: odrzucenie przeszczepu, infekcja oraz niestabilny astygmatyzm związany z gojeniem i szwami. Rzadziej dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, krwawień czy problemów z nabłonkiem.

Objawy wymagające pilnego kontaktu ze specjalistą: nagłe pogorszenie widzenia, ból, zaczerwienienie, wrażliwość na światło, pojawienie się mlecznego zamglenia przeszczepu lub ropnej wydzieliny. Wczesna reakcja zwiększa szansę na opanowanie stanu zapalnego czy epizodu odrzucania.

Alternatywy dla przeszczepu: kiedy warto rozważyć inne metody?

Nie w każdym przypadku jedyną drogą jest transplantacja. W wybranych sytuacjach rozważa się pierścienie śródrogówkowe, cross-linking (wzmacnianie chemiczne zrębu) w stożku rogówki, zabiegi laserowe modelujące powierzchnię rogówki lub korekcję wady wzroku okularami i soczewkami. Dla zmian ograniczonych do tylnych warstw alternatywą bywa przeszczep warstwowy zamiast drążącego.

Dobór postępowania zależy od stadium choroby, grubości i przejrzystości rogówki, a także od stabilności wady. Omawia się go podczas konsultacji na podstawie badania w lampie szczelinowej, topografii i pachymetrii.

Najczęstsze pytania pacjentów – szybkie odpowiedzi

• Czy zabieg boli? Podczas operacji stosuje się znieczulenie miejscowe lub ogólne. Po zabiegu możliwe są przejściowe dolegliwości, zwykle łagodzone zalecanym leczeniem miejscowym.
• Jak długo czeka się na przeszczep? Czas jest zmienny i zależy od dostępności tkanki w banku tkanek oraz pilności wskazań.
• Kiedy zobaczę poprawę? Widzenie stabilizuje się stopniowo przez miesiące; tempo gojenia jest indywidualne i zależy od typu przeszczepu oraz przebiegu pooperacyjnego.
• Czy przeszczep można odrzucić? Tak, istnieje takie ryzyko. Rozpoznanie wczesnych objawów i szybki kontakt z ośrodkiem zwiększa szansę na opanowanie epizodu.
• Czy są ograniczenia po zabiegu? Zaleca się ochronę oka, unikanie urazów, przestrzeganie higieny i regularnych kontroli. O powrocie do aktywności decyduje wynik badania.

Jak przygotować się do zabiegu i pierwszych tygodni po?

Przed operacją zwykle wykonuje się badania ogólne i okulistyczne, omawia przyjmowane leki, alergie oraz sposób ich modyfikacji w dniu zabiegu. Warto zaplanować transport do domu i wsparcie w pierwszych dniach.

Po zabiegu przydają się: czyste gaziki do higieny powiek, harmonogram zakraplania, okulary ochronne na zewnątrz, sztuczne łzy (jeśli zalecono) oraz lista objawów alarmowych. Nadrzędne są regularne kontrole – harmonogram ustala się indywidualnie.

Gdzie szukać rzetelnych informacji?

Wiarygodne źródła obejmują strony banków tkanek, towarzystw okulistycznych oraz edukacyjne materiały przygotowane przez ośrodki kliniczne. Przykładowe opracowania na temat procedury znajdziesz pod hasłem przeszczep rogówki. Zawsze konfrontuj informacje z zaleceniami uzyskanymi podczas konsultacji i własną dokumentacją medyczną.